Zeszyty Komiksowe nr 20 - Polska kultura komiksowa. Przemysł komiksowy w Polsce

O dojrzałości jakiegoś gatunku artystycznego świadczy nie tylko jego rozwój potwierdzany przez rosnącą liczbę reprezentantów na wysokim poziomie, ale także stopień obecności i zaangażowania refleksji im towarzyszącej. O to pierwsze (rozwój) dbają twórcy – realizując kolejne ważne (zarówno z artystycznego, jak i historycznego punktu widzenia) utwory, powiększając kanon i budując naturalną hierarchię – a w ślad za nimi wszyscy odpowiedzialni za potrzebne dla normalnego rozwoju zaplecze marketingowo-biznesowe – wydawcy, handlowcy, a wreszcie kupcy. Od wieków, aby móc żyć i tworzyć, artyści musieli albo na własną rękę radzić sobie w trudnych realiach rynkowych, albo otaczać się ludźmi, którzy zdejmowali z nich ten obowiązek – mecenasami, marszandami, kolekcjonerami. I o ile z czasem zmieniały się modele działania (także przez wzgląd na specyficzne realia społeczno-polityczne), fundament pozostał niezmieniony – dzieło trzeba sprzedać.

Ale w dążeniu do doskonałości pomagają i ci, którzy przypatrują się uważnie działaniom artystycznym, komentując je, analizując i dyskutując nad ich stanem oraz perspektywami. A komiks, jak każdy inny gatunek, domaga się refleksji zróżnicowanej, uwzględniającej nie tylko aspekty estetyczne czy formalne, ale i szeroko rozumiany kontekst kulturowo-społeczno-ekonomiczny, uwzględniający warunki, w jakich komiks funkcjonuje, oraz zaangażowanie wszystkich uczestników życia kulturalnego, od twórcy począwszy, na odbiorcy kończąc (prosumpcja). I temu w większości poświęcony jest niniejszy numer, stanowiący propozycję przyjrzenia się czemuś, co nazwaliśmy (próbując jednocześnie zdiagnozować) kulturą komiksową, a co domaga się niewątpliwie dalszych studiów i analiz (nie omieszkamy do nich wrócić już niedługo).

Numer powstał przy współudziale Tomasza Żaglewskiego, któremu chcielibyśmy w tym miejscu podziękować za pomoc!

Zapraszamy do współpracy!

Michał Błażejczyk, Michał Traczyk i Tomasz Żaglewski

Spis treści numeru

Projekt graficzny: Dennis Wojda
Okładka: Łukasz Kowalczuk

 

Ilustracja: Jakub Babczyński

 

 

W poszukiwaniu kultury komiksowej Tomasz Żaglewski Światowa humanistyka od dłuższego już czasu znajduje się pod wyraźnym wpływem zwrotu, który chociażby na gruncie badań filmoznawczych określany jest mianem Nowej Historii Kina. W największym skrócie, ów zwrot – odnoszący się nie tylko do filmu, ale i studiów nad literaturą, muzyką, sztukami plastycznymi itd. – oznacza przeniesienie zainteresowań potencjalnego badacza z obserwacji właściwości samego tekstu na rekonstrukcję szerokiego spektrum zależności o charakterze społecznym, kulturowym, ekonomicznym czy politycznym. [...]

 

 

Paski: Michał Rzecznik (sc. i rys.)

 

 

Trzeba szukać swojej niszy Z Wojciechem Szotem rozmawiał Tomasz Żaglewski Tomasz Żaglewski: Jaki powinien być „dobry” sklep komiksowy?
Wojciech Szot: Taki, w którym klient może kupić wszystko, co wychodzi na polskim rynku, oraz który respektuje wszystkie potrzeby klienta w kwestii zwrotów, zmian zamówień, komunikacji. Ceny są istotne, a zwłaszcza promocje, ale nie da się rozwijać sklepu, pracując na minimalnych marżach i utrzymywać wysoki standard obsługi. Dlatego dla nas najważniejsze są obsługa klienta i oferta. [...]

 

 

Nie jest to łatwa branża Z Rafałem Palaczem rozmawiał Tomasz Żaglewski Tomasz Żaglewski: Jaki powinien być „dobry” sklep komiksowy?
Rafał Palacz: Każdy właściciel sklepu komiksowego będzie miał swój własny pomysł na zinterpretowanie tej kwestii i w większości przypadków będą to dobre pomysły. Od pomysłu do realizacji jest oczywiście bardzo długa droga i czasami pomysł świetnie wyglądający w teorii nie da się zrealizować w rzeczywistości. W przypadku MULTIVERSUM postawiłem na stworzenie największej w Polsce oferty komiksów obcojęzycznych dostępnych od ręki w świetnych cenach oraz dynamiczne promocje. [...]

 

 

Komiks zawsze będzie podstawą Z Łukaszem Kowalczukiem rozmawiał Tomasz Żaglewski Tomasz Żaglewski: Jesteś znany z nietypowych form promocji własnych komiksów. Skąd pomysł na otoczenie swoich prac gadżetami?
Łukasz Kowalczuk: Vreckless Vrestlers to idealny koncept, jeżeli chodzi o gadżety. Zbieram figurki, lubię takie rzeczy i chciałem zrobić coś swojego. Nie uważam, żeby to były nietypowe formy, a sam pomysł na pewno nie należy do oryginalnych. Naklejki to norma w niezależnym polskim komiksie, wpinki podobnież. Figurki w limitowanych edycjach też już się pojawiały, ale chyba nigdy nie były to action figures z prawdziwego zdarzenia. [...]

 

 

Ilustracja: Ryszard Dąbrowski

 

 

Biocosmosis. Stoisko to nie wszystko Z Nikodemem Cabałą i Marią Wolińską rozmawiali Michał Traczyk i Tomasz Żaglewski Zeszyty Komiksowe: Na czym polega zaangażowanie rysownika w promocję? Co dokładnie robiłeś / robisz, za co byłeś / jesteś odpowiedzialny?
Nikodem Cabała: Trudno to sprecyzować, ja robiłem niewiele. Przede wszystkim starałem się brać czynny udział w działaniach podejmowanych przez wydawcę, udzielać się na imprezach i w sieci. Chyba najbardziej aktywnie udzielaliśmy się właśnie na festiwalach czy targach, brałem udział w spotkaniach, podpisywałem albumy, rozmawiałem z wieloma ludźmi, którzy przewijali się przez stoisko. Do dziś zdarza mi się tłumaczyć osobom, które zatrzymują się przy naszym stoisku, co to jest Biocosmosis i skąd się wzięło. [...]

 

 

Komiks: Nikodem Cabała (sc. i rys.)

 

Komiks: Przesilenie Mateusz Skutnik (sc. i rys.)

 

 

Sztuka komiksu nie jest masowa Z Markiem Kasperskim rozmawiał Tomasz Żaglewski Tomasz Żaglewski: Czy Polska jest trudnym rynkiem dla sprzedaży oryginalnych plansz komiksowych?
Marek Kasperski: Trudno mi powiedzieć, gdyż nie prowadziłem tego rodzaju działalności w innych krajach, by mieć porównanie. Na pewno jest rynkiem bardzo młodym, za to dynamicznie się zmieniającym – wystarczy spojrzeć na aktualnie dostępną ofertę, liczbę artykułów prasowych powstałych po rozpoczęciu naszej działalności blisko trzy lata temu, wydarzeń towarzyszących (na przykład wystaw), by zobaczyć, jak długą drogę przeszliśmy, a i tak widzę wiele do zrobienia – głównie w części edukacji. Klimat się zmienia na plus. [...]

 

 

Inwestorzy oprócz fanów Z Karoliną Łuźniak-Marchlewską rozmawiał Tomasz Żaglewski Tomasz Żaglewski: Czy aukcje ilustracji komiksowych cieszą się w Polsce dużym zainteresowaniem? Jak oceniacie Państwo tę tendencję i jej trwałość na naszym rynku?
Karolina Łuźniak-Marchlewska: Nasze aukcje cieszą się coraz większym zainteresowaniem wśród publiczności i kupujących klientów. Również to, że konkurencyjne domy aukcyjne po sukcesie naszej pierwszej aukcji wprowadziły do oferty plansze komiksowe, wskazuje, że zainteresowanie jest duże. Prócz kolekcjonerów, fanów komiksu, pojawili się też wśród naszych klientów – inwestorzy, którzy zakup na aukcji traktują jako inwestycję. Może to w przyszłości zaprocentować, tak jak stało się to ze sztuką nowoczesną. Plansze komiksowe można kupić za niewielkie pieniądze, jest to dobry start dla początkujących kolekcjonerów, którzy na pewno nie stracą na tej inwestycji. [...]

 

 

Ilustracja: Sylwia Restecka

 

 

To była dobra decyzja Z Damianem Maksymowiczem rozmawiał Tomasz Żaglewski Tomasz Żaglewski: Masz spore doświadczenie w pracy blogerskiej poświęconej komiksom. Jak oceniłbyś pracę tego środowiska w Polsce? Czy polscy blogerzy komiksowi faktycznie przyczyniają się do rozwijania wiedzy o komiksie?
Damian Maksymowicz: Trudno powiedzieć, część stron działa od lat, więc chyba nie jest tak źle. Mam nadzieję, że mamy choćby drobny wkład w zwiększenie zainteresowania ludzi komiksem, a przede wszystkim w pomoc nowym czytelnikom, którzy nie wiedzą, od czego zacząć swą przygodę z tym medium. [...]

 

 

Przez pryzmat nauki Z Piotrem Zwierzchowskim rozmawiał Tomasz Żaglewski Tomasz Żaglewski: Skąd wziął się pomysł na uruchomienie specjalności studiów kulturoznawczych o nazwie: Kreatywna kultura komiksu?
Piotr Zwierzchowski: Nieustannie szukamy nowych pomysłów na specjalności, które mogą przyciągnąć studentów. Już wcześniej zaproponowaliśmy specjalność filmowo-teatralną, a na studiach II stopnia – Kulturę popularną. Wierzymy, że także Kreatywna kultura komiksu zainteresuje kandydatów. Studia te zapewniają bowiem zarówno ogólne przygotowanie kulturoznawcze, jak też wiedzę specjalistyczną związaną z komiksem. [...]

 

 

Ilustracje: Mikołaj Ratka

 

 

Wyjść poza fandom Notował Krzysztof Lichtblau Zadałem ankietowanym pytania przy jednoczesnym zaznaczeniu, że nie są one obligatoryjne, ale mają służyć jako pomoc. Pytania te brzmiały następująco:

1. Jakie jest Pani / Pana zdanie o komiksach (ulubione dzieła etc.)?
2. Jak ocenia Pani / Pan poziom zainteresowania komiksem w Polsce?
3. W jaki sposób może ewoluować komiks w najbliższych latach? Czy znajdzie się on w obszarze szerszych zainteresowań czytelniczych i krytycznych?

Osoby, które odpowiedziały na ankietę: Marcin Bałczewski, Sławomir Buryła, Marta Frej, Sylwia Chutnik, Maciej Gierszewski, Sławomir Iwasiów, Krzysztof Maciejewski, Marcin Orliński, Maciej Robert, Wojciech Stamm i Zuza Ziółkowka.

 

 

Komiks: I ciebie też Dominik Szcześniak (sc. i rys.)

 

 

Prosumpcja-srumpcja, czyli Wilq i komiksowa konwergencja Tomasz Żaglewski W 2013 roku razem z grupą badaczy zajmujących się tematyką polskiej popkultury – Piotrem Siudą, Radosławem Bombą, Magdaleną Kamińską, Grzegorzem D. Stunżą, Anną Szylar i Markiem Troszyńskim – miałem okazję wziąć udział w projekcie badawczym Prosumpcjonizm pop-przemysłów. Analiza polskich przedsiębiorstw z branży rozrywkowej. Celem tego przedsięwzięcia było znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy w ramach rodzimych branż związanych z kulturą popularną mamy do czynienia z wdrażaniem specyficznych produkcyjno-marketingowych mechanizmów, które w literaturze przedmiotu zwykło określać się mianem prosumpcji. [...]

 

 

Komiks: Anna Maria „Vanitachi” Sutkowska (sc. i rys.)

 

 

Dōjiny w Polsce Agata Sutkowska Kultura fanów jest ciekawym, ale też trudnym do badania fenomenem, który coraz częściej przebija się do mediów mainstreamowych. Można zaryzykować stwierdzenie, że żyjemy w epoce fanów. Jedno ich pokolenie już dorosło i samo stało się twórcami, nie kryjąc swoich wcześniejszych fascynacji (na przykład Peter Jackson, twórca ekranizacji Władcy Pierścieni i Hobbita, czy Bryan Fuller, scenarzysta serialu Hannibal, powtarzający, że jest wielkim fanem Star Treka i chciałby wyprodukować jego nową serię). Inni dorośli fani zaszczepiają swoje pasje dzieciom, a fani młodsi, biegli w mediach społecznościowych, swoimi akcjami wywierają wpływ na kształt ukochanego dzieła – tak jak w przypadku akcji Coulson lives!, która bojkotowała śmierć jednego z bohaterów filmu Marvela Avengers i ostatecznie przyczyniła się do jego wskrzeszenia w innej produkcji studia. [...]

 

 

W małej, dusznej sali Wojciech Obremski Wykłady, wystawy, prelekcje, spotkania z twórcami i rysowanie na żywo. To wszystko to chleb powszedni dzisiejszych komiksowych imprez. Dwadzieścia lat temu stanowił on jednak aspekt drugorzędny. Wygłodniali, pozbawieni krajowych i światowych nowości fani od razu po przekroczeniu progu Łódzkiego Domu Kultury rzucali się na giełdę komiksów. Szóstą odsłonę łódzkiego święta w 1995 roku można uznać za przełomową z kilku powodów. Po raz pierwszy pojawił się na niej zagraniczny gość. Był nim Karel Saudek z Czech, z którym pogadano o tym i owym oraz zaprezentowano wystawę jego prac. [...]

 

 

Komiksiarze polscy. Od Gemeinschaft do Gesellschaft Tomasz Marciniak Historia zorganizowanych spotkań miłośników komiksu w Polsce ma już ponad ćwierć wieku. Zrozumiałe, że w ciągu tak długiego czasu przechodziły one zmiany, raczej ewolucyjne niż rewolucyjne. Jak staram się pokazać poniżej, ta ewolucja dotyczyła zarówno treści, jak i formy. Pierwszym odnotowanym przeze mnie formalnym spotkaniem miłośników komiksu w Polsce było seminarium Światy fantastycznych komiksów w marcu 1989 roku w Szczecinie zorganizowane przez tamtejszy klub fantastyki. [...]

 

 

Komiks: Zigi i Lemi na MFK 2015 Michał Ociesa (sc. i rys.)

 

Poza tematami numeru

 

 

„Doktor od komiksów”, czyli kim naprawdę był dr Tomasz Marciniak? Wojciech Łowicki Niedawno zadałem sobie takie właśnie pytanie. Nie dlatego, aby umieścić je w tytule jako (wcale efektowną) sensacyjkę. Zrobiłem to oczywiście z innego powodu. Chcę na poważnie zapytać samego siebie oraz Was wszystkich – jaki wkład w dzisiejszą kondycję komiksu polskiego miał dr Tomasz Marciniak? Myślę, że jeśli jeszcze nie dziś, to na pewno w niedalekiej przyszłości uświadomimy sobie, jak duże znaczenie dla komiksu w Polsce, dla jego rozwoju, zwłaszcza komiksu lat dziewięćdziesiątych XX wieku, miał dr Tomasz Marciniak. [...]

 

 

Joe Sacco – uzależniony od wojny, czyli reporter nie z tej ziemi (cz. 2) Jakub Jankowski Footnotes in Gaza to komiks Sacco z 2009 roku, prawdziwa cegła, która margines jako miejsce opowiadania w formie reportażu (tym razem historycznego) przesuwa na antypody marginesów. Przypadki poruszone w Footnotes to dwa wydarzenia z roku 1956: masakra Palestyńczyków w Khan Younis i pogrom w Rafah podczas operacji wyłapywania terrorystów i partyzantów. W Khan Younis, według danych ONZ, zginęło 275 ludzi. W Rafah, ponad stu. Oba te wydarzenia, mimo liczby ofiar, zostały zepchnięte z łównych stron sprawozdań historycznych i sprowadzone do tytułowych przypisów dolnych. [...]

 

 

Komiks: Na polowaniu Daniel Gizicki (sc.) i Grzegorz Pawlak (rys.)

 

 

To była chyba dobra robota, albo Durnowaty badacz rozmawia z wydawcą „Relaxu” Z Adamem Kołodziejczykiem rozmawiał Adam Rusek Wywiad z Adamem Kołodziejczykiem przeprowadziłem 30 września 1994 roku w Bibliotece Narodowej. Przygotowywałem wówczas tekst o historii i współczesności wydawnictw komiksowych w Polsce, na konferencję poświęconą czytelnictwu literatury popularnej. Organizował ją i firmował Instytut Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej, w którym wówczas pracowałem. W ramach owych przygotowań przeprowadziłem kilka wywiadów (nagrywanych lub tylko zapisywanych) z autorami, pracownikami wydawnictw komiksowych i księgarzami. Wśród tych osób znalazł się (jakżeby inaczej?) Maciej Parowski, naczelny „Nowej Fantastyki” i znany scenarzysta komiksowy. Maciej zapalił się do tematu i dał mi telefon do redaktora dawno już nieistniejącego „Relaxu”. [...]

 
pełna wersja tekstu w formacie PDF (540 KB)

 

 

Chciałbym odbrązawiać bohaterów Z Witoldem Tkaczykiem rozmawiał Przemysław Mazur Przemysław Mazur: Swego czasu wspominałeś, że nie miałbyś nic przeciwko, aby Wigilia w okopach okazała się początkiem pełnowymiarowej serii o szlaku bojowym Legionów Piłsudskiego aż do odzyskania niepodległości (a może nawet wojny polsko-bolszewickiej). Czy są perspektywy na realizacje tego zamierzenia?
Witold Tkaczyk: Wydaje mi się to piękną i słuszną ideą, a także ambitnym planem, nad którego realizacją mocno obecnie pracuję. Nie będę wdawał się tu w szczegóły, ale na początku roku złożyłem dwa konkretne wnioski na realizację kolejnych komiksów opowiadających o udziale Polaków w pierwszej wojnie światowej i ich drodze do niepodległości. Pierwszy dotyczy bitwy gorlickiej, a drugi związany jest z początkami skautingu na ziemiach polskich oraz z tworzeniem legionów. [...]

 

 

Komiks: Święty Owoc Grzegorz Janusz (sc.) i Tomasz Niewiadomski (rys.)

 

 

Zrozumieć adaptacje komiksów Tomasz Żaglewski Recenzja książki Liama Burke’a pt. The Comic Book Film Adaptation. Exploring Modern Hollywood’s Leading Genre Pomimo niemalże organicznego związku, jaki istnieje pomiędzy komiksem i filmem, przez wiele lat adaptacje opowieści rysunkowych traktowane były jako celuloidowe bękarty poważnej kinematografii. Dość powiedzieć, iż kiedy pod koniec lat sześćdziesiątych na ekranach kin królowały dojrzałe i odważne społeczno-polityczne traktaty w postaci Easy Ridera (reż. Dennis Hopper) czy Bonnie i Clyde (reż. Arthur Penn), w tym samym czasie ekranowy Batman toczył pojedynek na śmierć i życie z gumowym rekinem (w filmie Batman zbawia świat w reżyserii Leslie H. Martinsona). [...]

 

 

Szeroko zamknięte oczy krytyki Przemysław Zawrotny Recenzja komiksów: Sex. Letnie uniesienia Joego Caseya i Piotra Kowalskiego oraz Toshiro Jaia Nitza i Janusza Pawlaka Wydaje się, że nie najgorszym punktem odniesienia dla opublikowanego w Stanach przez Dark Horse albumu Toshiro Janusza Pawlaka jest komiks innego polskiego twórcy, który przebił się na Zachodzie, Piotra Kowalskiego. Chodzi oczywiście o narysowany do scenariusza Joego Caseya Sex, pierwotnie wydany przez innego amerykańskiego potentata, Image, a dopiero wtórnie opublikowany w Polsce (takie czasy nastały, chyba dobrze). [...]

 

 

Taki już ze mnie przyziemny chłopak, czyli uwagi o ewolucji Rewolucji Przemysław Zawrotny Recenzja komiksu Mateusza Skutnika Rewolucje pod śniegiem Rewolucje Mateusza Skutnika to dziś stały element komiksowej rzeczywistości w Polsce. Mniej więcej raz do roku ukazuje się kolejny tom tej serii. Sprawia ona przez to wrażenie zjawiska niezmiennego, jednak gdy przyjrzeć się jej bliżej, widać, jak ciekawą artystyczną drogę przeszedł wraz ze swoim komiksem gdański autor. Różnica stylu graficznego pierwszego, wydanego w 2004 roku, i ostatniego tomu Rewolucji bije po oczach. Skutnik z Paraboli – to dość oczywiste – sprawia wrażenie artysty nieopierzonego, jakby dopiero wyrosłego z zinowego rysowania i powoli odchodzącego od charakterystycznych dla niego wówczas swawolnych bazgrołów piórkiem, które płynnie łączyły się na planszach w kadry. [...]

 

 

Lista polskich nowości Tomasz Kontny

 

 

Opis pochodzi ze strony wydawcy