Tkacze - Gerhart Hauptmann

Żaden inny utwór sceniczny nie przysłużył się bardziej sprawie międzynarodowego proletariatu aniżeli Tkacze Gerharta Hauptmanna. Przez całe dziesięciolecia dramat ten wzruszał i uświadamiał, skłaniał do zadumy i refleksji, radykalizował i jednoczył ludzi ciężkiej pracy…

Józef Kozłowski, „Pamiętnik Literacki”, 1978 r.

***

Wrażenie, które wywarł ten dramat, nie da się po prostu opisać. To nie sztuka robiona dla teatru, to arcydzieło twórcze opisane krwią serdeczną i dlatego na widzach tak potężne wrażenie uczyniło. Widziałem w pierwszych rzędach foteli panów z tzw. lepszej klasy ocierających łzy po kryjomu, kobiety zaś pod obuchem tego protestu głodnych i obdzieranych ze skóry były tak moralnie przybite, że to uczucie malowało się na ich twarzach.

„Naprzód”, 1904 r.

***

Pięćdziesiąt lat od krwawych w skutkach zamieszek temat powstania tkaczy podejmuje w swoim dramacie niemiecki pisarz Gerhart Hauptmann. Początkowo spisuje sztukę w zniemczonym dialekcie śląskim tytułując ją De Waber, jednak niedługo potem wydaje ją po niemiecku pod tytułem Die Weber. Interesujące z historycznego punktu widzenia informacje o buncie Hauptmann ma okazję uzupełnić opowieściami o pracy w zakładach tkackich i wyzysku tej grupy społecznej przekazywanymi w rodzinie, bowiem dziadek pisarza pracował w jednej z takich fabryk w Malinniku. W efekcie powstaje dzieło wybitne, stanowiące sztandarowy przykład dramatopisarstwa naturalistycznego, z całą gamą nowoczesnych rozwiązań dramaturgicznych. Mimo pierwotnego zakazu wystawiania sztuki Hauptmanna na deskach teatrów publicznych, spowodowanego licznymi kontrowersjami wokół dramatu, w dwa lata po ukazaniu się zostaje on odegrany w Deutsches Theater w Berlinie i odgrywany jest po dziś dzień w wielu teatrach europejskich. Kilkanaście lat później, w roku 1912, Hauptmann zostaje laureatem literackiej Nagrody Nobla za „wybitnie płodną i różnorodną twórczość”, a Tkacze stają się jednym z jego najbardziej znanych utworów.

Ze wstępu Magdaleny Chrobok

***

Gerhart Hauptmann

(1862-1946)

Niemiecki dramaturg i powieściopisarz. Autor licznych sztuk teatralnych w duchu naturalistycznym, z których najbardziej znane to:  Hanusia (Hanneles Himmelfahrt, 1894 r.), Florian Geyer (1895 r.), Biedny Henryk (Der arme Heinrich, 1902 r.), A Pippa tańczy! (Und Pippa tanzt, 1906 r.), a także wybitnych utworów prozatorskich, jak: Szaleniec Boży, Emanuel Quint (Der Narr in Christo Emanuel Quint, 1910 r.), Dróżnik Thiel (Bahnwärter Thiel, 1888 r.), czy Kacerz z Soany (Der Ketzer von Soana, 1918 r.). Jego utwory odzwierciedlają tragiczną sytuację najniższych warstw społecznych, biedę i głód, a także demoralizację klasy uprzywilejowanych. W późniejszych dziełach tematyka obyczajowa łączy się elementami baśniowymi. To właśnie Hauptmann przyczynił się do tego, by na deskach niemieckich teatrów dominowały tendencje naturalistyczne. W 1912 r. Gerhart Hauptmann został wyróżniony literacką Nagrodą Nobla za całokształt twórczości.

---------------------------------------------------------------------------

Przekład: Gustaw Baumfeld