Ekonomia uczestnicząca. Życie po kapitalizmie - Michael Albert

Michael Albert jest amerykańskim ekonomistą i działaczem alterglobalistycznym, a także jednym z twórców koncepcji "ekonomi uczestniczącej". Książka "Ekonomia uczestnicząca. Życie po kapitalizmie" jest pierwszą jego pełną pracą opublikowaną w języku polskim.

Jak stwierdził John Maynard Keynes, brytyjski laureat nagrody Nobla z ekonomii: "[Kapitalizm] nie jest sukcesem. Nie jest inteligentny, nie jest piękny, nie jest słuszny, nie jest moralny - i nie dostarcza dóbr. Krótko mówiąc, nie lubimy go i zaczynamy nim gardzić. Kiedy jednak zaczynamy się zastanawiać, czym go zastąpić, ogarnia nas zakłopotanie". Zmniejszenie tego zakłopotania to jeden z celów niniejszej książki.

Jak pisze Albert: "Na całym świecie kapitalizmowi towarzyszą upokorzenia, uprzedmiotowienie ludzi i głód. Nikt rozsądny temu nie przeczy, ale nawet większość z tych, którzy gardzą kapitalizmem, obawia się, że bez niego może być jeszcze gorzej. Choć niektórzy z pewnością uważają kapitalizm za odpychający, to niewielu posiada jakąś alternatywę." Stąd ruchy, grupy czy organizacje alterglobalistyczne czy lewicowe, dostrzegające niesprawiedliwości systemu kapitalistycznego, poruszają się najczęściej w obrębie jego logiki, powtarzając liberalne slogany o "dobrodziejstwach wolnego rynku". Zdają się oni jednak, nie dostrzegać faktu, że negatywne strony kapitalizmu nie są jedynie "wypadkami przy pracy", które można "naprawić" bez naruszania jego podstaw. Michael Albert w swojej książce nie pozostawia wątpliwości: nie da się usunąć skutków, bez likwidacji przyczyn.

Główną wartością książki, jest fakt, że nie skupia się ona jedynie na krytyce systemu kapitalistycznego, ale kreśli praktyczną alternatywę wobec niego, zgodnie z tezą, że "to, co człowiek stworzył, może zmienić - feudalizm nie był wieczny, niewolnictwo nie było wieczne, kapitalizm też nie jest wieczny". Albert nie popada przy tym w naiwny utopizm, pokazując raczej możliwości praktycznej realizacji wizji gospodarki uczestniczącej, niż formułując sztywny program, wymagający spełnienia nierealnych żądań. To gospodarka ma się dostosować do człowieka, a nie na odwrót.

Książka, choć dotyczy kwestii ekonomicznych, jest pisana językiem zrozumiałym, odwołując się do przykładów z życia codziennego. Wiele z nich wynika z realnych doświadczeń, gdyż inicjatywy ekonomiczne oparte o zasady gospodarki uczestniczącej istnieją już dziś w wielu miejscach na świece.

Książkę Alberta powinien przeczytać każdy, któremu bliskie są ideały: sprawiedliwości, samorządności, różnorodności i solidarności, które Albert stawia jako podstawy ekonomii uczestniczącej.

A "to, co stanie się ostatecznie z wizją, zależy od działalności ruchu. To nie książki decydują o tym, jak jest ona wykorzystywana, ale ci, którzy je czytają, oraz zmieniają, wprowadzają w życie i wykorzystują to, co książki prezentują."

Obecnie na całym globie rośnie niezadowolenie z sytuacji społeczno-ekonomicznej oraz wyborów narzucanych przez panujące instytucje. Wzywa się do zmian, począwszy od niewielkich reform po dalekosiężne przemiany. W książce Michaela Alberta o ekonomii uczestniczącej znalazł się bardzo treściwy program przemian społecznych; wizja czerpiąca z bogatej tradycji myśli i praktyki wolnościowej lewicy i ruchów społecznych, uzupełniona jednak o nowe pomysły i krytyczne analizy oraz sposoby wprowadzenia konstruktywnych alternatyw. Tematy zawarte w tym dziele wymagają uwagi, dyskusji i działania.

Noam Chomsky

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Przekład: Iwo Czyż